Evangelos Tsoukas
Ανεμοπορία σε Κύμα Όρους - Wave
Μια πρώτη γεύση
To γοητευτικό στην ανεμοπορία σε κύμα όρους βρίσκεται τόσο στην ύπαρξη ενός διαρκούς ανοδικού ρεύματος που κάνει την άνοδο απόλαυση, αλλά και στα μεγάλα ύψη στα οποία μπορεί να καταλήξει κάποιος πετώντας μέσα σε αυτό. Είναι συνηθισμένο να επιτυγχάνονται σημαντικά ύψη άνω των 10.000 μέτρων, σε περιοχές πτήσεων με κατάλληλα χαρακτηριστικά.
Εφόσον κάποιος καταφέρει να «πιάσει» ένα τέτοιο κύμα όρους, μπορεί να πετάει για πολλές ώρες, επιτυγχάνοντας μεγάλες πτήσεις τόσο σε ύψος όσο και σε απόσταση. Ενώ η πτήση σε κύμα όρους σχετίζεται με το δυναμικό δίπλα στην πλαγιά, εντούτοις πρόκειται για ένα φαινόμενο περισσότερο ευρύ, η δύναμη του οποίου δεν επηρεάζεται από το ανάγλυφο της γης σε μικρή κλίμακα.
Στη φωτογραφία παρακάτω φαίνεται μια εγκάρσια τομή του Wave:
Σχηματική εγκάρσια τομή ενός κύματος όρους. Η καλύτερη άνοδος βρίσκεται στην περιοχή με τα μαύρα βέλη, και συγκεκριμένα στο πρώτο 1/3 του μήκους κύματος.
ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ
Οταν ισχυρός άνεμος φυσάει ενάντια σε ένα επίμηκες βουνό, στην πλευρά που βρίσκονται τα υπήνεμα, δημιουργείται μια καθοδική περιχή καθώς ο άνεμος ακολουθεί το ανάγλυφο, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα στατικό κύμα αμέσως μετά, το οποίο μπορεί να ενεβαίνει μέχρι και την τροπόπαυση. Αυτά τα κύματα που είναι ακίνητα, μπορεί να εμφανίζονται είτε μεμονωμένα, είτε επαναλαμβανόμενα σε συγκεκριμένες αποστάσεις το ένα από το άλλο, που είναι το μήκος κύματος.
Πρόκειται για το ίδιο ακριβώς φαινόμενο το οποίο δημιουργείται από ένα κινούμενο ρεύμα νερού που περνάει πίσω από κάποιο εμπόδιο σε ένα ποτάμι. Οπως το νερό, έτσι και ο άνεμος στην αρχή βυθίζεται βίαια πίσω από το βουνό, και στη συνέχεια ανυψώνεται δημιουργώντας μια στατική ταλάντωση που έχει ανοδική και καθοδική περιοχή.
Υπάρχουν διάφορα ονόματα για αυτό το φαινόμενο, όπως:
Κύμα όρους, Στατικό κύμα,Υπήνεμο κύμα, Κύμα βαρύτητας, Στατικό Φακοειδές, ACSL (altocumulus στατικό lenticularis), ή απλά "wave".
Όπως φαίνεται και στο σχήμα,
ο άνεμος καθώς ανέρχεται την πλαγιά του βουνού ψύχεται και κάποια στιγμή φτάνει τη θερμοκρασία του Dewpoint, επέρχεται κορεσμός των υδρατμών που περιέχει, με αποτέλεσμα να δημιουργείται το ορογραφικό νέφος που λέγεται Cap (Καπάκι).
Στα υπήνεμα, ο άνεμος αρχίζει να κατεβαίνει σε χαμηλότερο υψόμετρο, με αποτέλεσμα να θερμαίνεται, και το Νέφος να εξαφανίζεται καθώς αυξάνεται η δυνατότητα του θερμότερου αέρα στο να απορροφήσει τους υδρατμούς.
Το αποτέλεσμα είναι το ορογραφικό νέφος να παραμένει ακίνητο παρά τον ισχυρό άνεμο, καθώς από τη μία δημιουργείται συνεχώς και από την άλλη εξαφανίζεται. Συνολικά όμως, ο άνεμος που προσπίπτει στο βουνό, έχει λιγότερη υγρασία στα υπήνεμα, είναι θερμότερος και πιο ξηρός, καθώς μέρος της υγρασίας του έχει παραμείνει πίσω του σαν Cap νέφος.
Ο καθοδικός αυτός αέρας που είναι ξηρός και αναταραγμένος είναι ο γνωστός άνεμος Foehn.
Στα υπήνεμα τώρα, όπως γνωρίζουμε και από την αεροδυναμική πίσω από ένα εμπόδιο, ο άνεμος τείνει να δημιουργήσει στροβίλους, εδώ ο Ρότορας ο οποίος βρίσκεται περίπου στο ύψος της κορυφής. Μέσα σε αυτόν τον ρότορα, ο άνεμος εγκλωβίζεται και περιστρέφεται κυκλικά, ανεβοκατεβαίνοντας, και δημιουργώντας ανοδικές περιοχές που φτάνουν στο dewpoint και σχηματίζουν νέφος, και αμέσως καθοδικές περιοχές που θερμαίνεται και εξαφανίζει το νέφος. Το αποτέλεσμα είναι ο σχηματισμός ενός νέφους που είναι πάλι στατικό από μακρυά, αν όμως το δει κανείς πιο κοντά, είναι ένα νέφος που στριφογυρίζει, σχηματίζεται και αποσχηματίζεται και όταν πετάς κοντά του είναι λίγο τρομακτικό. Ο άνεμος πάνω από το ρότορα, έχει ανοδική συνιστώσα, με αποτέλεσμα να μπορεί να σχηματίσει πάλι στατικό νέφος σε μεγαλύτερα ύψη, όμως εκεί η ροή του αέρα είναι πολύ στρωτή και δεν υπάρχει καθόλου ανατάραξη, ενώ το σχήμα έχει εντελώς ξυρισμένα όρια από τον ισχυρό και σταθερό άνεμο, και γίνεται σαν φακός (Lenticularis).
Στην προσήνεμη πλευρά του νέφους αυτού υπάρχει ένα σταθερό ανοδικό, το οποίο έχει τη μορφή οριζόντιας «μπάρας», όπως είναι η ζώνη του ανοδικού όταν κάνεις δυναμικό κοντά σε μία πλαγιά. Όπως όταν είσαι μακρυά από το βουνό το δυναμικό δεν είναι τόσο ισχυρο, έτσι και εδώ με αυτήν την μπάρα. Ενας συνηθισμένος τρόπος να εντοπίσεις και να πετάξεις στο Κύμα, είναι να το βρεις σχετικά χαμηλά, πιάνοντας την ανοδική περιοχή στα προσήνεμα του ρότορα. Εκεί θα υπάρχει αρκετή ανατάραξη, η οποία μπορεί να είναι πολύ βίαιη. Σταδιακά κερδίζοντας ύψος, η ανοδική ζώνη θα αρχίσει να γίνεται περισσότερο σαφής, και κάποια στιγμή τα πράγματα θα γίνουν εντελώς ήπια, με ένα σταθερό ανοδικό ευρείας κλίμακας το οποίο θα βρίσκεται στην προσήνεμη περιοχή των νεφών. Από εκεί και πέρα προσπαθείς να καταλάβεις τα όρια αυτής της ανοδικής ζώνης. Είναι σημαντικό να παρακολουθείς συνεχώς την ταχύτητα που μπορεί να είναι μηδέν ή να πηγαίνεις με όπισθεν, και είναι βασικό να στοχεύεις πάντα προς τον άνεμο και όχι να κάνεις ούριες στροφές. Αν γυρίσεις με ούριο πιθανώςνα δεις ταχύτητες της τάξης των 300 kmh, και ο κύκλος που θα χρειαστεί να κάνεις για να ξαναβγείς μπροστα στο ανοδικό μπορεί να είναι τόσο μεγάλος που θα βρεθείς στο καθοδικό ή θα χάσεις το ανοδικό. Ενας κινούμενος χάρτης μπορεί να βοηθήσει. Αν βρεθείς στο καθοδικό μέρος, ο βαθμός καθόδου θα είναι παρόμοιος με το βαθμό ανόδου που είχες βρει προηγουμένως.
Προϋποθέσεις για ένα Κύμα όρους
Για να εμφανιστεί ένα κύμα όρους, απαιτούνται κάποιες παράμετροι, όπως:
1. Πρέπει να υπάρχει ευστάθεια.
Εάν υπάρχουν θερμικά ή Νέφη, αυτά μπορεί να εμποδίσουν την ταλάντωση του ανέμου και να ακυρώσουν το σχηματισμό του κύματος. Επι πλέον ο αέρας πρέπει να συμπεριφέρεται σαν να είναι ένα ελατήριο το οποίο να συμπιέζεται αποθηκεύοντας ενέργεια την οποία στη συνέχεια να αποδίδει καθώς εκτονώνεται, όπως στο παρακάτω σχήμα. Αυτό προϋποθέτει ένα lapse rate ευστάθειας, και ειναι ο λόγος ότι το καλύτερο wave συνήθως εμφανίζεται νωρίς το πρωί και αργά το απόγευμα. Αν υπάρχει αστάθεια, το ελατήριο συπεριφέρεται σαν το αμορτισέρ του αυτοκινήτου, που αποσβαίνει την ταλάντωση.
2. Ο άνεμος
Πρέπει να ξεπερνάει μια minimum ταχύτητα, που είναι τουλάχιστον 30 kmh, κάτι που εξαρτάται από το υψόμετρο. Επίσης, πρέπει να υπάρχει μια γραμμική αύξηση της ταχύτητας του ανέμου καθ’ ύψος, ή έστω να υπάρχει μια σταθερή ταχύτητα μέχρι την τροπόπαυση.
3. Η κατεύθυνση του ανέμου
Θα πρέπει να είναι κάθετη στην πλαγιά του βουνού, ενώ αν έχει γωνία μεγαλύτερη από 30 μοίρες από την κάθετη, το wave δεν βγαίνει καλό.
4. Το σχήμα του βουνού στην υπήνεμη πλευρά
Παίζει επίσης ρόλο, καθώς το να έχει πολύ μικρή ή πολύ μεγάλη κλίση είναι περιοριστικό, ενώ η ύπαρξη ενός δεύτερου παράλληλου βουνού το οποίο βρίσκεται σε απόσταση ενός μήκους κύματος από το πρώτο, φαίνεται ότι μπορέι να προκαλέσει ένα συντονισμό που ενισχύει το κύμα.
5. Ο αριθμός των κυμάτων που δημιουργούνται πίσω από ένα εμπόδιο, αν οι συνθήκες είναι ιδανικές μπορείνα είναι μεγάλος, πχ 15 «μπάρες» ή και περισσότερες, και πολλές φορές μπορεί να προχωράει σε μεγάλες αποστάσεις της τάξης του 1.000 χιλιόμετρα, ή και παραπάνω. Οι μεγαλύτερες πτήσεις με ανεμόπτερα έχουν γίνει με wave, και μιλάμε για κλίμακα άνω τα 2.000 km.
6. Η θερμοκρασία, η πίεση, η υγρασία, η κατακόρυφη ανεμοβαθμίδα, θερμοβαθμίδα κλπ, μπαίνουν ολες σαν παράμετροι που επηρεάζουν την εμφάνιση και την ένταση ενός κύματος.
Μήκος Κύματος και Πλάτος κύματος
Το πλάτος του κύματος αφορά την κατακόρυφη ταλάντωση. Σε ένα τυπικό κύμα, το πλάτος ποικίλει ανάμεσα στο έδαφος και την τροπόπαυση. Εξαρτάται από το σχήμα του βουνού, το μέγεθος του βουνού, την ένταση του ανέμου και την ευστάθεια. Ενα λεπτό στρώμα που είναι πολύ ευσταθές και μέτριοι άνεμοι μπορούν να προκαλέσουν μεγαλύτερο πλάτος κύματος από ότι ένα βαθύ στρώμα αέρα που έχει μέτρια ευστάθεια και υπάρχει πολύ ισχυρός άνεμος.
Επίσης, υπάρχει κάποια μαθηματική σχέση ανάμεσα στο μήκος κύματος και το πλάτος που είναι αντιστρόφως ανάλογη. Οσο δηλαδή μεγαλύτερο είναι το πλάτος, τόσο μικρότερο είναι το μήκος κύματος. Και όσο μεγαλύτερο το μήκος κύματος τόσο μικρότερο είναι το ανοδικό.
Υπάρχουν διάφορες τεχνικές εκμετάλλευσης ενός κύματος, ώστε να μετατρέψεις το ύψος σε μεγάλη απόσταση, να αλλάζεις μπάρες, ενώ η θεωρία είναι αρκετά βαθεια αν θέλεις να ασχοληθείς παραπάνω. Υπάρχει επίσης ανάγκη να διαβάσεις και για τη φυσιολογία του ανθρώπινου σώματος σε μεγάλα ύψη και να χρησιμοποιείς βοηθητικό οξυγόνο.
Πτήσεις σε Κύμα όρους είναι πολύ συνηθισμένες στην Ελλάδα, χειμώνα και άνοιξη με ισχυρούς Δυτικούς – ιδανικά Νοτιοδυτικούς ανέμους (λόγω του προσανατολισμού του άξονα της πίνδου). Υπάρχουν περιπτώσεις που έχουν γίνει πτήσεις σε κύμα και με παραπέντε, μιλώντας βέβαια για μικρές ταχύτητες ανέμου.
Το ρεκόρ ανδικού που έχει καταγραφεί είναι 44 μέτρα το δευτερόλεπτο, ενώ το μέγιστο ύψος που έχει γίνει είναι περίπου 17 χιλιόμετρα στις Άνδεις.
Ελπίζω να σας τραβάει την προσοχή και το ενδιαφέρον αυτό το φαινόμενο, γιατί είναι από τα πιο εντυπωσιακά που συμβαίνουν στον ουρανό. Μπορεί η πτήση με το παραπέντε να μην είναι εφικτή ή πιθανή να συμβεί κάποτε στην Ελλάδα, αλλά πραγματικά αν κάνετε μια πτήση Wave με ανεμόπτερο και αφού περάσετε την ταλαιπωρία του ρότορα, ξαφνικά θα βρεθείτε σε έναν εντελώς μαγικό κόσμο, δραματικά διαφορετικό από αυτόν που έχουμε συνηθίσει να πετάμε μέχρι τώρα.